Urfa'nın (Şanlıurfa) tarihi boyunca yaşadığı su baskınları, şehrin kaderini etkileyen önemli olaylar olmuştur. Bu olaylar, hem can kayıplarına hem de maddi hasarlara yol açarak şehrin sosyal ve ekonomik yapısını derinden sarsmıştır. İşte Urfa'nın su baskınları tarihine dair dikkat çekici başlıklar:
Urfa'nın İlk Büyük Su Baskını (201 Kasım):
- Urfa'da bilinen ilk büyük su baskını 201 Kasım'da yaşanmıştır.
- Bu felakette 2.000'den fazla insan hayatını kaybetmiş, Hristiyan Kilisesi ve Kraliyet Sarayı yıkılmıştır.
- Bunun üzerine Kral VIII. Büyük Abgar, kalede kışlık bir saray inşa ettirmiştir.
Diğer Su Baskınları:
- Mayıs 303'te yaşanan bir su baskını, kent surlarının ikinci kez yıkılmasına neden olmuştur.
- Nisan 413'te meydana gelen üçüncü su baskını, can kaybına yol açmamış ancak maddi hasara sebep olmuştur.
- Nisan 525'te yaşanan dördüncü su baskını ise en yıkıcı olanlardan biriydi. Yaklaşık 30.000 kişinin hayatını kaybettiği bu felaketin ardından Bizans İmparatoru Jüstinyen, kentin imarı için harekete geçmiştir.
Karakoyun Deresi'nin Yapılması:
- 525 yılındaki büyük su baskınının ardından, Bizans İmparatoru Jüstinyen, Karakoyun Deresi'nin (Daysan Nehri) mecrasını değiştirerek taşkınları önlemek amacıyla bir taşkın önleme duvarı inşa ettirmiştir.
- Bu duvarın kalıntıları günümüzde hala görülebilmektedir.
- Ayrıca kent surlarıda bu dönemde güçlendirilmiştir.
Urfa'nın Su Baskınları Tarihi ve Günümüz:
- Urfa'nın, tarihi boyunca sık sık su baskınlarına maruz kalmış olması, şehrin coğrafi yapısı ve iklim koşulları ile yakından ilişkilidir.
- Özellikle Karakoyun Deresi'nin taşkınları, geçmişte ve günümüzde şehri etkileyen önemli bir faktördür.
- Geçmişte yapılan mühendislik çalışmaları, su baskınlarının etkisini azaltmaya yönelik önemli adımlar olmuştur.
-
Şanlıurfa'nın kalbinden geçen Karakoyun Deresi, tarih boyunca şehri hem beslemiş hem de zaman zaman büyük felaketlere sürüklemiştir. Geçmişte "Daysan Irmağı" olarak bilinen bu dere, özellikle su baskınlarıyla adından söz ettirmiştir. İşte Karakoyun Deresi ve üzerindeki tarihi köprüler hakkında çarpıcı bilgiler:
-
Karakoyun Deresi'nin Tarihi Su Baskınları:
- Miladi 201, 413 ve 525 yıllarında Karakoyun Deresi'nin taşması, Şanlıurfa'da büyük yıkıma neden olmuştur.
- En çok zarar gören yer, Balıklıgöl mevkiindeki krallık sarayı olmuştur.
- 525 yılındaki sel felaketinin ardından Bizans İmparatoru Jüstinyen, derenin yatağını değiştirerek şehri koruma altına almıştır.
-
Karakoyun Deresi Üzerindeki Tarihi Köprüler:
- Dere üzerinde, Bey Kapısı'ndan başlayarak yukarıya doğru birçok tarihi köprü bulunmaktadır.
- Bu köprüler arasında Jüstinyen Su Kemeri, Hızmalı Köprü ve Millet Köprüsü öne çıkmaktadır.
- Demirkapı ve Beykapısı köprüleri "Karakoyun Deresi Islah Projesi" çerçevesinde yıkılmıştır.
-
Öne Çıkan Köprüler:
- Jüstinyen Su Kemeri:
- Bizans İmparatoru Jüstinyen tarafından 525 yılında yaptırılmıştır.
- Millet Köprüsü ile Samsat Köprüsü arasındadır.
- Kentin kuzey yakası açıklarındaki kehriz suyunun şehre aktarılması maksadıyla yaptırılan bu eser, su kemeri mimarisinin Şanlıurfa'daki tek örneğidir.
- Hızmalı Köprü:
- Karakoyun Deresi üzerindeki en güzel köprülerden biridir.
- Efsaneye göre, Karakoyunlu Türk Beyliği hükümdarlarından birinin kızı olan Sakine Sultan tarafından yaptırılmıştır.
- 1843 yılında tamir görmüştür.
- 2000 yılında kısmen yıkılan köprü, restore edilmiştir.
- Hızmalı Köprüsü, yapıldığı ilk dönemde bir su kemeri olarak da kullanılmıştır.
- Millet Köprüsü:
- Ali Saip Köprüsü olarak da bilinir.
- 1922 yılında Jandarma Komutanı Yüzbaşı Ali Saip Bey'in adını taşımaktadır.
- 6 adet yüksek ayak üzerine oturan 7 gözlüdür.
- Köprü aynı zamanda "Su kemeri" fonksiyonu verilmiştir.
- 2001 yılında taş korkulukları yeniden yapılmıştır.
- Karakoyun Deresi üzerinde Samsat köprüsü ile Millet köprüsüi arasında yer alan ve kentin kuzey yakası açıklarındaki kehriz suyunun şehre aktarılması maksadıyla yaptırılan bu eser, su kemeri mimarisinin Şanlıurfa'daki tek örneğidir.
-
Karakoyun Deresi Islah Projesi:
- Son yıllarda Karakoyun Deresi'nde ıslah çalışmaları yapılmıştır.
- Bu çalışmalar kapsamında bazı tarihi köprüler restore edilmiş, bazıları ise yıkılmıştır.
- "Karakoyun Viyadüklü Köprü Kavşak" projesi ile bölgedeki trafik sorununa kalıcı çözüm getirilmesi hedeflenmektedir.
-
Karakoyun Deresi ve üzerindeki tarihi köprüler, Şanlıurfa'nın zengin tarihini ve kültürel mirasını yansıtmaktadır. Bu yapılar, şehrin geçmişine tanıklık etmekle kalmayıp, günümüzde de önemli birer kültürel değer olarak varlığını sürdürmektedir.
