ŞANLIURFA VE ORNİTOLOJİ (KUŞ BİLİMİ)
Kelaynak Kuşları
Dünyada soyu tükenmekte olan ve Türkiye'de yalnızca Birecik'te yaşayan kelaynaklar Şanlıurfa yöresindeki hayvan türlerinden en ilgincidir. İbidae soyundan olan Kelaynaklar baş ve gerdanları tüysüz olduğundan bu adla anılmaktadır. Birecik'ten başka Fas ve Cezayir'de yaşayan Kelaynaklar kış aylarında Etiyopya ve Madagaskar'a göç ederler.
Şubat ayı ortalarında, Birecik'e gelen kelaynak kuşlarının kayalıklara yerleşmeleri mart ayı ortalarını bulmaktadır. Üremelerinin ardından yavrularını burada büyüttükten sonra temmuz ayı ortalarında Birecik'ten tekrar yavruları ile birlikte ayrılmaktadırlar. Bu hayvanların Birecik'e üreme için gelme-lerinin nedeni, buradaki kayalarda bulunan kalsit maddesinin kelaynak kuşlarının üreme gücünü arttırdığı şeklinde yorumlanmaktadır. Tek eşli olan kelaynak kuşları, her sene aynı eşle yuva yapar ve çiftleşirler. Yuva yapma gücünü gösterenler ergin olanlardır. Erginlik çağını doldurmaları için 5 yaşına ulaşmaları gerekmektedir. Ortalama ömürleri 25-30 yıldır.
Yöresel olarak "Keçelaynaklar" olarak da adlandırılan Kelaynak kuşları Birecikli-lerce kutsal sayılmaktadır. Kelaynak kuşları-nın Şubat ortalarında Birecik'e gelişleri Birecik halkı tarafından İlkbaharın geldiğinin bir işareti olarak yorumlanmaktadır. Kelaynak kuşları için son yıllarda Birecik'te "Kelaynak Festivali" düzenlenmektedir.
Keklik
Keklik Şanlıurfa"da en sevilen kuşlar-dan biridir. Ötücü bir kuş olan keklik, aynı zamanda bir av kuşudur. Bir inanışa göre, ava çıkıldığında avcının önüne önce keklik çıkarsa av uğurlu, kazasız ve bereketli geçer.
Çok iyi işiten, çok hızlı yürüyen ve uçarken kanatlarının çıkardığı sesten dolayı gürültü çıkaran bir kuştur. Başta Tektek Dağları olmak üzere Urfa"nn çeşitli dağların-da çayır ve süpürge otları arasında, çıplak kayalıklarda ve taşlıklarda yaşar.
Şanlıurfa"da “Dağ Kekliği” olarak adlandırılan türünün gaga ve ayakları kırmızı, göğsünün alt kısmı ve karnı pas sarısı ile gri ve boz kahverengidir. Kuyruk kırmızı ile kahverengi arası, kuyruk altındaki üç beş tüy kül rengindedir. Her zaman dişi-erkek çift yaşayan kekliklerin dişisi erkeğinden biraz daha küçüktür.
Tuzak kurulmak yoluyla canlı olarak yakalanan keklikler, “Çardaklı Kahve” denilen kuşçu kahvesinde özel kafeslerde sergilenerek meraklılarına satılır.
Urfa"da Kuşçuluk (Güvercin Besleme)
İnsanoğlu ile kuşların (evcil güvercin) dostluğu insanlık tarihi kadar eskidir. Bu dostluğun başladığı ilk yer belki de Peygamberler Şehri Şanlıurfa"dır. Şanlıurfa halkı güvercinleri çok sevmekte, onları beslemekte, küpe, halhal, gerdanlık gibi çeşitli takılarla süslemektedir. Geniş bir kuş kültürü ile ünlü olan Şanlıurfa"da geleneksel avlulu evlerde beslenen güvercinlerin sayısı 50.000"in üzerindedir. Şanlıurfa"da kuşçu- ların buluştuğu ve kuşlarını sergiye çıkardığı bir çok “Kuşçu Kahvehanesi” vardır. Bunların en ünlüsü “Çardaklı Kahve” dir.
Şanlıurfa"da mısırlı, kuzer, fitilli, nakışlı,amberli, kınıfirli, kuyrak, perçemli, aynalı, şarabı, cübbeli, abalı, mevrendi, kırktelli, şamı, zırhlı, gez, şafra gibi 50 civarında güvercin çeşidi vardır.
ATLAR VE ATÇILIK
Ortadoğu"da hakim ırk olan safkan Arap atlarından Türkiye"de bugün 3000 baş olduğu hesap edilmektedir. Bunun ½"si, yani 1500 kadarı Şanlıurfa"da mevcut olup, bunların 400 başı damızlık kısraktır.
Dünyanın en asil Arap atlarının yetiştiği yörelerden birisi Şanlıurfa"dır. Şanlıurfalılar atı uğur sayarlar. “Eğer at beslemeye gücün yetmiyorsa, komşunun duvarından bir delik aç, hiç olmazsa evine atın soluğu girsin” derler. At beslenen ev ile çevresindeki yedi evin nasiplendiğine inanılır.
Şanlıurfa yetiştirmelerinden yağız aygır Şüveyme 1900 yılında Paris"te açılan uluslararası bir sergide dünya birincisi seçilmiştir.
Halen Türkiye Yarış Atı Yetiştirici ve Sahipleri Derneği"ne kayıtlı Şanlıurfalı üye sayısı 300 kadardır.
Türkiye"de resmi at yarışları yapılan 6 ilden birisi Şanlıurfa"dır. 750 dönümlük arazi üzerine kurulu Şanlıurfa Hipodrumu"nda genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında Türkiye Jokey Kulübü organizasyonuyla ulusal çapta at yarışları düzenlenmektedir.
